Trolleybus 101 (serie 101-136)

Tijdens de Slag om Arnhem in september 1944 werden de tramremise, de meeste trams en grote delen van de infrastructuur vernield. Het openbaar vervoer kwam vanaf oktober 1945 weer op gang met noodbussen. In juli 1946 besloot de gemeenteraad de trams niet te laten terugkeren, maar te vervangen door trolleybussen op drukke lijnen en autobussen op minder drukke lijnen. De Zwitserse firma Kummler&Matter begon in november 1948 met de aanleg van de bovenleiding.

Er werden 36 trolleybussen besteld. De firma Verheul uit Waddinxveen bouwde de carrosserieën op chassis van British United Traction (BUT). Dit was de gezamenlijke fabriek voor trolleybuschassis van AEC en Leyland. De elektrische installaties kwamen van de English Electric Company (EEC).

Op 5 september 1949 werd lijn 1 op het traject Velp - Station Arnhem - Oranjestraat als eerste trolleybuslijn in gebruik genomen. In juni 1950 werd deze lijn verlengd naar het definitieve eindpunt bij het NS-station in Oosterbeek.

De naam van het vervoerbedrijf wijzigde van Gemeente Electrische Tram Arnhem (GETA) naar Gemeente Vervoerbedrijf Arnhem (GVA). Bij het begin van de trolleydienst waren 8 trolleys beschikbaar (101-108), de overige 28 (109-136) werden tussen december 1949 en januari 1951 in dienst gesteld. In het achterste deel van de trolleybussen mocht worden gerookt.

In 1967 werd een begin gemaakt met de vervanging van deze trolleybussen die 17 jaar lang mede het Arnhemse stadsbeeld hadden bepaald. De nieuwe Leyland/Verheul trolleys van de series 151-158 en 159-166, die in de jaren 1967 t/m 1969 in dienst kwamen, werden voorzien van gereviseerde motoren en elektrische installaties uit BUT-trolleys. Omdat de vervanging na 1969 stagneerde, mede door inkrimping van het trolleynet en er pas in 1974 weer nieuwe trolleys kwamen, duurde de afvoer van de oudste trolleys langer dan gepland en pas in april 1974 gingen de laatste twee, de 124 en 132, uit dienst!

Toen in 1972 de buitendienststelling van de 101 aanstaande was, deden enkele Nederlandse leden van de Engelse National Trolleybus Association aan het GVA het verzoek om de eerste Arnhemse trolleybus te mogen overnemen om deze voor het nageslacht te bewaren. Dat verzoek werd ingewilligd. Er was echter geen overdekte stalling voorhanden en zo vertrok op 1 december 1972 de 101 tijdelijk naar de tuin van een van de initiatiefnemers in Schaarsbergen. De trolleybus had bij buitendienststelling 1.399.393 kilometer gereden. Naarstig werd gezocht naar betaalbare overdekte stallingruimte, echter zonder resultaat.

In 1982 nam chauffeur Piet van Leeuwen het initiatief om te proberen de 101 naar het GVA terug te halen en te restaureren. Hij wist GVA directeur A.T. Vogel te overtuigen en deze gaf toestemming voor de restauratie. Vogel had bij zijn aantreden in 1974 nog gezegd dat hij niets zag in museumbussen. De 101 ging op 1 december 1982, na precies 10 jaar, weer terug naar het GVA.

Met de restauratie, die deels door vrijwilligers werd uitgevoerd, werd in juni 1983 begonnen. Een aantal onderdelen werd gereviseerd, andere waren nog in het magazijn aanwezig en sommige werden nieuw gemaakt. Onder andere de buitenbeplating, de bekabeling en de vloer werden geheel vernieuwd. In mei 1984 was de restauratie voltooid. De 101 werd weer goedgekeurd voor personenvervoer. Wegens het niet meer aanwezig zijn van kentekenpapieren kreeg de bus in eerste instantie een nieuw, geel kenteken. In 1989 kreeg de 101 een kenteken in de reeks voor oldtimers verkregen en werden weer blauwe kentekenplaten aangebracht.

Op 6 juni 1984 reed de 101 voor het eerst na 12 jaar weer in de lijndienst op de op die dag in gebruik genomen trolleylijn 9, De Laar West - Geitenkamp. De 101 reed t/m 1990 ’s zondags in de zomermaanden in de gewone dienst van lijn 1. Museumtrolley 101 is nog steeds rijvaardig en rijdt bij speciale gelegenheden.